تاریخ جهان روایتگر مسیر پرفراز و نشیب تکامل انسان و تمدن‌هاست. این مقاله، با نگاهی جامع به ۱۲ هزار سال گذشته تاریخ انسان، از عصر نوسنگی تا انقلاب صنعتی را بررسی می‌کند. از ظهور نخستین شهرها در بین‌النهرین تا شکوفایی تمدن‌های باستانی مصر و چین، از عصر طلایی یونان و روم تا رنسانس اروپا، و از گسترش ادیان بزرگ تا انقلاب‌های علمی، این پژوهش تلاش دارد تصویری متوازن از تاریخ انسان در پنج قاره ارائه دهد. با استناد به آثار برجسته‌ترین مورخان و یافته‌های نوین باستان‌شناسی، این مقاله می‌کوشد درکی عمیق‌تر از روند تاریخ جهانی و پیوستگی‌های فرهنگی ارائه دهد. امید است این بررسی، افقی تازه در فهم جایگاه ما در جریان تاریخ بگشاید.
این سفر تاریخی، ما را از دوران پیش از تاریخ تا اوایل قرون وسطی می‌برد. ما شاهد گذار از جوامع شکارچی-گردآورنده به اولین تمدن‌های کشاورزی، و سپس به امپراتوری‌های بزرگ و شبکه‌های تجاری جهانی خواهیم بود. این داستان نوآوری، تطبیق، و تعامل انسان‌ها در سراسر جهان است.
تاریخ جهان: ۱۲ هزار سال تکامل
شبکه پیچیده تاریخ جهان
تاریخ بشر نه محصول اقدامات یک فرد یا یک تمدن خاص، بلکه نتیجه تلاش‌های جمعی انسان‌ها در سراسر جهان است. هر منطقه و هر فرهنگ سهمی در شکل‌دهی به مسیر تاریخ داشته است. با مطالعه این روند تاریخی، می‌توانیم الگوهای مشترک در توسعه تمدن‌ها را شناسایی کنیم و درک بهتری از تعاملات پیچیده بین فرهنگ‌ها به دست آوریم.
پیش‌تر در نوشته خاور نزدیک از ۱۰۰۰۰ سال پیش از تاریخ جمع‌آوری شده توسط آیزاک آسیموف نوشتم. حالا با ابزارهای جدید و زمان قابل‌توجهی این مقاله مفصل در خصوص تاریخ جهان در نقاط مختلف دنیا آماده شده است.
پروفسور پیتر فرانکوپان، مورخ برجسته و نویسنده کتاب “The Silk Roads: A New History of the World” (2015)، دیدگاه جامعی نسبت به تاریخ جهان ارائه می‌دهد. او در کتاب خود استدلال می‌کند که: “تاریخ جهان را نمی‌توان صرفاً از دیدگاه غربی بررسی کرد. بلکه باید آن را به عنوان شبکه‌ای پیچیده از ارتباطات، تبادلات و نوآوری‌ها دید که در طول زمان و در سراسر جهان، به ویژه در امتداد مسیرهای تجاری آسیا، رخ داده است.”
فرانکوپان در کتاب خود تأکید می‌کند که مرکز ثقل تاریخ جهان نه در اروپا، بلکه در مناطقی بوده است که جاده‌های ابریشم از آنها می‌گذشته‌اند. این دیدگاه، نگاه ما را به تاریخ جهان و نقش تمدن‌های مختلف در شکل‌گیری آن تغییر می‌دهد. این دیدگاه جامع به ما کمک می‌کند تا از دام تفکر تک‌بعدی و اروپامحور در مطالعه تاریخ اجتناب کنیم. به جای آن، ما می‌توانیم ارزش و اهمیت هر فرهنگ و تمدن را در شکل‌دهی به تاریخ جهان درک کنیم.
چهار دوره کلیدی در تاریخ جهان:
۱. عصر کشاورزی اولیه (۱۰،۰۰۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد)
این دوره شاهد یکی از مهم‌ترین تحولات در تاریخ بشر بود: گذار از زندگی شکارچی-گردآورنده به جوامع یکجانشین و کشاورزی. این تحول، که به “انقلاب نوسنگی” معروف است، در چندین منطقه مستقل از جمله هلال حاصلخیز در خاورمیانه، دره رود زرد در چین، و مزوآمریکا رخ داد.
پروفسور گوردون چایلد، باستان‌شناس برجسته، در کتاب خود “Man Makes Himself” (1936) این دوره را “انقلابی‌ترین تحول در تاریخ بشر” توصیف می‌کند. او معتقد است که این تغییر نه تنها شیوه زندگی انسان‌ها را تغییر داد، بلکه زمینه را برای تمام پیشرفتهای بعدی فراهم کرد.
در این دوره، انسان‌ها شروع به اهلی کردن گیاهان و حیوانات کردند. گندم و جو در خاورمیانه، برنج در آسیا، و ذرت در آمریکا از اولین محصولات کشاورزی بودند. این امر منجر به افزایش جمعیت، شکل‌گیری اولین روستاها و سپس شهرها، و پیچیده‌تر شدن ساختارهای اجتماعی شد.
دکتر جارد دایموند، در کتاب خود “Guns, Germs, and Steel” (1997)، استدلال می‌کند که این تفاوت در محصولات کشاورزی و حیوانات اهلی در مناطق مختلف، نقش مهمی در شکل‌گیری مسیرهای متفاوت توسعه تمدن‌ها داشته است. او می‌نویسد: “تنوع زیستی منطقه‌ای و در دسترس بودن گونه‌های مناسب برای اهلی‌سازی، تأثیر عمیقی بر سرعت و مسیر پیشرفت جوامع انسانی داشته است.”
توسعه تکنیک‌های آبیاری در دوران باستان نقش مهمی در افزایش تولید محصولات کشاورزی داشت. رابرت آدامز، باستان‌شناس برجسته، در کتاب خود “Heartland of Cities: Surveys of Ancient Settlement and Land Use on the Central Floodplain of the Euphrates” (1981) به بررسی جامع سیستم‌های آبیاری در بین‌النهرین می‌پردازد. او می‌نویسد:
“سیستم‌های آبیاری پیشرفته در بین‌النهرین از اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد شروع به توسعه کردند. این سیستم‌ها نه تنها امکان کشاورزی گسترده در مناطق خشک را فراهم کردند، بلکه به رشد جمعیت، پیچیدگی اجتماعی و در نهایت ظهور شهرهای اولیه کمک کردند.”
هنر در این دوره نیز تحول چشمگیری یافت. سفالگری، که از حدود ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد آغاز شد، یکی از اولین هنرهای کاربردی بود. دکتر جان رنفرو، باستان‌شناس، در کتاب “Archaeology: Theories, Methods, and Practice” (2016) می‌نویسد: “سفالگری نه تنها یک پیشرفت فنی بود، بلکه زمینه را برای بیان هنری و انتقال فرهنگی فراهم کرد.”
در این دوره، ما همچنین شاهد ساخت بناهای عظیم مانند گوبکلی تپه در ترکیه (حدود ۱۰،۰۰۰ سال قبل از میلاد) هستیم که نشان‌دهنده پیچیدگی فزاینده جوامع انسانی و توانایی آنها در سازماندهی پروژه‌های بزرگ است. دکتر کلاوس اشمیت، کاشف گوبکلی تپه، در کتاب خود “Göbekli Tepe: A Stone Age Sanctuary in South-Eastern Anatolia” (2012) می‌نویسد: “گوبکلی تپه نشان می‌دهد که جوامع پیچیده و قادر به ساخت بناهای بزرگ مذهبی، قبل از ظهور کشاورزی وجود داشته‌اند. این یافته، درک ما از روند شکل‌گیری تمدن‌ها را به چالش می‌کشد.”
تحولات اجتماعی این دوره نیز قابل توجه است. پروفسور لوئیس مامفورد در کتاب “The City in History” (1961) استدلال می‌کند که شهرنشینی اولیه منجر به ظهور ساختارهای اجتماعی پیچیده‌تر و تخصصی شدن کار شد. او می‌نویسد: “شهر، به عنوان یک اختراع اجتماعی، امکان تمرکز قدرت و دانش را فراهم کرد و زمینه را برای پیشرفتهای بعدی در علوم، هنر و فناوری آماده ساخت.”
در پایان این دوره، ما شاهد ظهور اولین سیستم‌های نوشتاری هستیم. خط میخی در بین‌النهرین و هیروگلیف در مصر از اولین نمونه‌های نوشتار هستند. دکتر اروینگ فینکل، متخصص خط میخی، در کتاب “The Ark Before Noah: Decoding the Story of the Flood” (2014) می‌نویسد: “اختراع نوشتار یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بشر بود که امکان ثبت و انتقال دانش را فراهم کرد و به توسعه تمدن‌های پیچیده کمک کرد.”
۲. ظهور تمدن‌های اولیه (۳۰۰۰ تا ۱۰۰۰ قبل از میلاد)
این دوره شاهد ظهور اولین تمدن‌های بزرگ در مصر، بین‌النهرین، دره سند، و چین بود. این تمدن‌ها با ویژگی‌هایی چون شهرنشینی گسترده، ساختارهای سیاسی پیچیده، سیستم‌های نوشتاری، و پیشرفتهای فنی و هنری شناخته می‌شوند.
دکتر مری لمبرگ-کارلوفسکی، باستان‌شناس برجسته، به همراه همکارش دکتر جرمی ساپلیف، در کتاب مشهور خود “Ancient Civilizations: The Near East and Mesoamerica” (1974) به بررسی جامع تمدن‌های اولیه می‌پردازند. آنها در این اثر استدلال می‌کنند: “ظهور تمدن‌های اولیه در خاور نزدیک و مزوآمریکا نقطه عطفی در تاریخ بشر بود. این تمدن‌ها الگوهای پیچیده‌ای برای سازمان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایجاد کردند که تأثیرات آنها تا قرن‌ها بعد ادامه یافت. مطالعه این تمدن‌ها به ما امکان می‌دهد تا درک عمیق‌تری از ریشه‌های جوامع پیچیده و فرآیندهای شکل‌گیری دولت‌ها به دست آوریم.”
در مصر، ما شاهد ساخت اهرام و معابد عظیم هستیم که نشان‌دهنده قدرت فراعنه و پیچیدگی باورهای مذهبی است. دکتر زاهی حواس، باستان‌شناس مصری، در کتاب “The Pyramids: The Mystery, Culture, and Science of Egypt’s Great Monuments” (2011) می‌نویسد: “اهرام مصر نه تنها شاهکارهای معماری هستند، بلکه نمادی از قدرت سیاسی، پیچیدگی اجتماعی و باورهای مذهبی عمیق مصریان باستان هستند.”
در بین‌النهرین، شهر-دولت‌های سومری مانند اور و اوروک ظهور کردند و سیستم خط میخی را توسعه دادند. پروفسور سامیوئل نوح کریمر در کتاب “History Begins at Sumer” (1956) استدلال می‌کند که بسیاری از نوآوری‌های اساسی تمدن، از جمله نوشتار، قانون مدون، و ادبیات، ابتدا در سومر ظهور کردند.
اختراع خط در دوران باستان یکی از مهم‌ترین پیشرفتهای بشر بود. اندرو رابینسون، نویسنده و متخصص در زمینه تاریخ نوشتار، در کتاب خود “Writing and Script: A Very Short Introduction” (چاپ اول، انتشارات آکسفورد، 2009) به بررسی جامع تاریخ نوشتار می‌پردازد. او در این کتاب می‌نویسد:
“اختراع نوشتار یکی از بزرگترین دستاوردهای بشر است. این اختراع امکان ثبت و انتقال اطلاعات را فراهم کرد و به توسعه تمدن‌ها، از جمله پیشرفت در علوم، ادبیات، قوانین و سازمان‌های اجتماعی کمک کرد. ظهور نوشتار اغلب به عنوان نقطه آغاز تاریخ مکتوب در نظر گرفته می‌شود.”
در این دوره، ما همچنین شاهد پیشرفتهای چشمگیر در ریاضیات و نجوم هستیم. بابلی‌ها سیستم شصت‌گانی را توسعه دادند که هنوز هم در اندازه‌گیری زمان و زاویه استفاده می‌شود. دکتر الینور روبسون در کتاب “Mathematics in Ancient Iraq: A Social History” (2008) می‌نویسد: “ریاضیات بابلی نه تنها برای مقاصد عملی مانند تجارت و معماری استفاده می‌شد، بلکه به عنوان یک رشته فکری مستقل نیز توسعه یافت.”
مصریان نیز تقویم خورشیدی دقیقی ایجاد کردند که پایه تقویم امروزی ما است. دکتر مارشال کلاگت در کتاب “Ancient Egyptian Science: A Source Book” (1989) توضیح می‌دهد که چگونه مصریان باستان از مشاهدات دقیق آسمان برای ایجاد یک تقویم 365 روزه استفاده کردند که برای کشاورزی و مراسم مذهبی حیاتی بود.
در دره سند، تمدن هاراپا (حدود 3300 تا 1300 قبل از میلاد) شهرهای پیشرفتهای با سیستم‌های فاضلاب پیچیده و معماری منظم ایجاد کرد. دکتر جاناتان مارک کنویر در کتاب “The Ancient Indus: Urbanism, Economy, and Society” (2010) می‌نویسد: “شهرهای هاراپا نشان‌دهنده یک برنامه‌ریزی شهری پیشرفته هستند که در آن زمان در جهان بی‌نظیر بود.”
در چین، سلسله شانگ (حدود 1600 تا 1046 قبل از میلاد) ظروف برنزی پیچیده‌ای تولید کرد که نشان‌دهنده پیشرفت در فلزکاری و هنر بود. دکتر لی لیو در کتاب “The Chinese Neolithic: Trajectories to Early States” (2004) استدلال می‌کند که این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده ظهور یک جامعه پیچیده و لایه‌بندی شده در چین باستان است.
هنر در این دوره نقش مهمی در بیان قدرت و مذهب داشت. مجسمه‌های عظیم مصر باستان، مانند ابوالهول، نمونه‌ای از این هنر است. دکتر گی فیدن در کتاب “The Complete Pyramids” (1997) می‌نویسد: “این مجسمه‌ها نه تنها نمایشی از مهارت هنری، بلکه بیانگر جهان‌بینی و باورهای مذهبی مصریان باستان بودند.”
در این دوره، ما همچنین شاهد ظهور اولین امپراتوری‌های بزرگ هستیم. امپراتوری اکد در بین‌النهرین، تحت رهبری سارگن کبیر (حدود 2334 تا 2279 قبل از میلاد)، یکی از اولین امپراتوری‌های شناخته شده در تاریخ است. دکتر ماریو لیوِرانی در کتاب “Uruk: The First City” (2006) می‌نویسد: “امپراتوری اکد الگویی برای امپراتوری‌های بعدی ایجاد کرد و نشان داد که چگونه می‌توان بر قلمرو گسترده‌ای با زبان‌ها و فرهنگ‌های متنوع حکومت کرد.”
۳. عصر آهن و امپراتوری‌های کلاسیک (۱۰۰۰ قبل از میلاد تا ۵۰۰ میلادی)
این دوره شاهد ظهور و گسترش امپراتوری‌های بزرگ مانند هخامنشیان در ایران، یونان و روم در مدیترانه، موریا در هند، و هان در چین بود. استفاده گسترده از آهن در این دوره منجر به پیشرفتهای چشمگیر در کشاورزی، جنگ‌افزارها و ساخت و ساز شد.
پروفسور پیتر فرانکوپان در کتاب “The Silk Roads: A New History of the World” (2015) می‌نویسد: “این دوره شاهد ایجاد شبکه‌های ارتباطی گسترده بین تمدن‌های مختلف بود. تجارت در مسیر جاده ابریشم نه تنها کالاها، بلکه ایده‌ها و فناوری‌ها را نیز منتقل می‌کرد.”
در ایران، امپراتوری هخامنشی (۵۵۰-۳۳۰ قبل از میلاد) یکی از بزرگترین امپراتوری‌های جهان باستان را ایجاد کرد. دکتر پیر بریان، ایران‌شناس فرانسوی، در کتاب “From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire” (2002) می‌نویسد: “هخامنشیان سیستم حکومتی پیچیده‌ای را توسعه دادند که بر اساس تساهل و احترام به فرهنگ‌های محلی بنا شده بود. این رویکرد به آنها اجازه داد تا بر قلمرو گسترده‌ای حکومت کنند.”
پیشرفتهای علمی در این دوره بسیار چشمگیر بود. در یونان باستان، فیلسوفان و دانشمندانی مانند ارسطو، افلاطون، و اقلیدس پایه‌های بسیاری از علوم مدرن را بنا نهادند. پروفسور جفری لوید در کتاب “Early Greek Science: Thales to Aristotle” (1970) می‌نویسد: “فلاسفه یونانی با طرح پرسش‌های بنیادین درباره طبیعت جهان، زمینه را برای توسعه روش علمی فراهم کردند.”
در چین، دوران سلسله هان (۲۰۲ قبل از میلاد تا ۲۲۰ میلادی) شاهد پیشرفتهای مهمی در علوم و فناوری بود. اختراع کاغذ توسط تسای لون در حدود سال ۱۰۵ میلادی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این دوره بود که تأثیر عمیقی بر انتقال دانش و فرهنگ در سراسر جهان گذاشت. دکتر جوزف نیدهام در مجموعه کتاب‌های “Science and Civilisation in China” (1954-2008) به تفصیل به این پیشرفت‌ها پرداخته است.
هنر در این دوره به اوج پیچیدگی و زیبایی خود رسید. در یونان، مجسمه‌سازی و معماری به سطح بالایی از کمال رسید. پارتنون در آتن، که در قرن پنجم قبل از میلاد ساخته شد، نمونه‌ای از این پیشرفت است. دکتر جان بوردمن، باستان‌شناس و تاریخ‌نگار هنر، در کتاب “Greek Art” (1964) می‌نویسد: “هنر یونانی با تأکید بر واقع‌گرایی و زیبایی‌شناسی متعادل، الگویی برای هنر غربی در قرون بعدی شد.”
در چین، نقاشی‌های ظریف روی ابریشم و سرامیک‌های پیچیده از ویژگی‌های هنری این دوره بودند. در هند، مجسمه‌های بودایی و هندو نشان‌دهنده پیچیدگی باورهای مذهبی و مهارت هنرمندان بود. دکتر ویدیا دهجیا در کتاب “Indian Art” (1997) به تفصیل به تکامل هنر هندی در این دوره می‌پردازد.
در ایران، هنر هخامنشی با ترکیب عناصر هنری از سراسر امپراتوری، سبکی منحصر به فرد ایجاد کرد. تخت جمشید، با نقش برجسته‌های پیچیده و معماری باشکوه خود، نمونه‌ای برجسته از این هنر است. دکتر مارگارت کول روت، باستان‌شناس و متخصص هنر ایران باستان، در کتاب خود “The King and Kingship in Achaemenid Art: Essays on the Creation of an Iconography of Empire” (1979) به تحلیل عمیق نمادپردازی سلطنتی در هنر هخامنشی می‌پردازد. او استدلال می‌کند:
“هنر هخامنشی، به ویژه در تخت جمشید، نه تنها نمایانگر قدرت و عظمت امپراتوری بود، بلکه یک ایدئولوژی سلطنتی پیچیده را نیز به تصویر می‌کشید. این هنر با استفاده از نمادها و تصاویر دقیق، مفهوم پادشاهی جهانی و نظم کیهانی را که شاه هخامنشی نماینده آن بود، به نمایش می‌گذاشت.”
در این دوره، ما همچنین شاهد ظهور و گسترش ادیان جهانی هستیم. بودیسم در هند ظهور کرد و به سرعت در آسیا گسترش یافت. در ایران، زرتشت تعالیم خود را ارائه داد که بعدها به دین رسمی امپراتوری ساسانی تبدیل شد. در فلسطین، یهودیت تکامل یافت و مسیحیت ظهور کرد. دکتر کارن آرمسترانگ در کتاب “The Great Transformation: The Beginning of Our Religious Traditions” (2006) استدلال می‌کند که این دوره، که او آن را “عصر محوری” می‌نامد، شاهد تحولات عمیق در تفکر مذهبی و فلسفی در سراسر جهان بود.
۴. دوران میانه و تعاملات جهانی (۵۰۰ تا ۱۲۹۰ میلادی)
این دوره شاهد تحولات عمیق در ساختارهای سیاسی، اجتماعی و مذهبی در سراسر جهان بود. گسترش اسلام، رنسانس اسلامی، تعاملات گسترده بین تمدن‌های مختلف، و شکل‌گیری نظام فئودالی در اروپا از ویژگی‌های این دوره است.
دکتر مارشال هاجسون در کتاب سه جلدی “The Venture of Islam” (1974) می‌نویسد: “ظهور و گسترش اسلام یکی از مهم‌ترین رویدادهای این دوره بود که نه تنها نقشه سیاسی جهان را تغییر داد، بلکه به ایجاد یک تمدن جهانی با مراکز متعدد قدرت و دانش کمک کرد.”
در قرن هفتم میلادی، اسلام از شبه جزیره عربستان ظهور کرد و به سرعت در خاورمیانه، شمال آفریقا و بخش‌هایی از اروپا و آسیا گسترش یافت. این گسترش منجر به ایجاد امپراتوری اسلامی بزرگی شد که از اسپانیا تا هند را در بر می‌گرفت. دکتر هیو کندی در کتاب “The Great Arab Conquests” (2007) به تفصیل به این گسترش سریع و تأثیرات آن بر جهان می‌پردازد.
دوران طلایی اسلام (از قرن هشتم تا سیزدهم میلادی) شاهد پیشرفتهای چشمگیر در علوم، ریاضیات، پزشکی و فلسفه بود. دانشمندان مسلمان مانند ابن سینا، الخوارزمی و ابن الهیثم سهم بزرگی در پیشرفت علم داشتند. پروفسور جیم الخلیلی در کتاب “The House of Wisdom: How Arabic Science Saved Ancient Knowledge and Gave Us the Renaissance” (2011) می‌نویسد: “دانشمندان مسلمان نه تنها دانش یونانی و هندی را حفظ کردند، بلکه با نوآوری‌های خود آن را گسترش دادند و زمینه را برای انقلاب علمی در اروپا فراهم کردند.”
در همین زمان، چین تحت سلسله تانگ (۶۱۸-۹۰۷) و سونگ (۹۶۰-۱۲۷۹) به یکی از پیشرفته‌ترین تمدن‌های جهان تبدیل شد. اختراعاتی مانند باروت، قطب‌نما و چاپ از این دوره نشأت گرفتند. دکتر جوزف نیدهام در مجموعه کتاب‌های “Science and Civilisation in China” به تفصیل به این نوآوری‌ها و تأثیر آنها بر تمدن جهانی می‌پردازد.
هنر اسلامی در این دوره به اوج خود رسید. معماری اسلامی با مساجد و کاخ‌های باشکوه، خوشنویسی پیچیده، و هنرهای تزئینی مانند کاشی‌کاری و مینیاتور از ویژگی‌های این دوره است. پروفسور شیلا بلر و جاناتان بلوم در کتاب “Islamic Art and Architecture, 650-1250” (1994) می‌نویسند: “هنر اسلامی با ترکیب سنت‌های مختلف و خلق سبک‌های جدید، تأثیر عمیقی بر هنر جهانی گذاشت.”
در اروپا، هنر رومانسک و سپس گوتیک ظهور کرد. کلیساهای جامع گوتیک با معماری پیچیده و شیشه‌های رنگی خود، نمادی از قدرت کلیسا و پیشرفت فنی در ساخت و ساز بودند. دکتر اروین پانوفسکی در کتاب “Gothic Architecture and Scholasticism” (1951) استدلال می‌کند که معماری گوتیک بازتابی از تفکر فلسفی و الهیاتی آن دوره بود.
در آسیای جنوب شرقی، معابد عظیم آنگکور در کامبوج ساخته شدند که نشان‌دهنده قدرت امپراتوری خمر و پیچیدگی باورهای مذهبی هندو و بودایی است. دکتر چارلز هایام در کتاب “The Civilization of Angkor” (2000) به بررسی جامع این تمدن و دستاوردهای هنری و معماری آن می‌پردازد.
تجارت در مسیر جاده ابریشم در این دوره به اوج خود رسید و به تبادل کالاها، ایده‌ها و فناوری‌ها بین شرق و غرب کمک کرد. این تعاملات فرهنگی و تجاری نقش مهمی در شکل‌دهی به جهان قرون وسطی داشت. دکتر والری هانسن در کتاب “The Silk Road: A New History” (2012) به تفصیل به این تعاملات و تأثیرات آنها بر تمدن جهانی می‌پردازد.
در اروپا، نظام فئودالی شکل گرفت که ساختار اجتماعی و سیاسی خاصی را ایجاد کرد. دکتر مارک بلوخ در کتاب کلاسیک خود “Feudal Society” (1939) به تحلیل عمیق این نظام و تأثیرات آن بر جامعه اروپایی می‌پردازد.
در همین حال، در آمریکا، تمدن‌های پیشرفتهای مانند مایاها در مزوآمریکا و اینکاها در آمریکای جنوبی در حال شکوفایی بودند. دکتر مایکل کو در کتاب “The Maya” (2011) به بررسی جامع این تمدن و دستاوردهای علمی، هنری و معماری آن می‌پردازد.
از عصر حجر تا انقلاب صنعتی
این جدول تاریخ جهان، سفری طولانی را در طول ۱۱,۸۵۰ سال تاریخ بشر، از ۱۰,۰۰۰ سال قبل از میلاد تا ۱۸۵۰ میلادی، فهرست می‌کند. در این گاه‌شمار تاریخی، بیش از ۲۰۰ رویداد کلیدی از سراسر جهان ثبت شده است که شامل ظهور و سقوط بیش از ۵۰ امپراتوری، پادشاهی و تمدن بزرگ می‌شود. این جدول همچنین به بیش از ۳۰ جنگ و نبرد سرنوشت‌ساز اشاره می‌کند که مسیر تاریخ را تغییر داده‌اند.
از پیدایش کشاورزی در هلال حاصلخیز تا شکوفایی تمدن‌های باستانی در مصر، میان‌رودان و چین، از عصر طلایی یونان و روم تا ظهور اسلام و امپراتوری‌های قرون وسطی، و از اکتشافات دریایی تا انقلاب صنعتی، این جدول روایتگر داستان پیشرفت، نوآوری و تحول بشریت است. با بیش از ۱۵ منطقه جغرافیایی مختلف که در آن پوشش داده شده، این جدول زمانی نگاهی جامع از تکامل فرهنگ‌ها، ادیان، علوم و فناوری‌ها در طول هزاره‌ها ارائه می‌دهد.
World History at a Glance: From the Stone Age to the Industrial Revolution
| دوره زمانی | منطقه | ناحیه | رخداد |
|---|---|---|---|
| ۱۰۰۰۰-۹۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | هلال حاصلخیز | آغاز دوره هولوسن. گرم شدن آب و هوا منجر به افزایش پوشش گیاهی در هلال حاصلخیز می‌شود. |
| ۹۸۰۰-۹۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | توسعه فرهنگ ناتوفی اولیه در شام. اولین شواهد کشت غلات وحشی. |
| ۹۶۰۰-۹۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | ساخت گوبکلی تپه، قدیمی‌ترین معبد شناخته شده در جنوب شرقی ترکیه. |
| ۹۴۰۰-۹۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شواهد اولیه از اهلی‌سازی گوسفند و بز در شمال عراق. |
| ۹۲۰۰-۹۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | تأسیس اریحا، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای مسکونی پیوسته جهان. |
| ۹۰۰۰-۸۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | تأسیس سکونتگاه چایونو تپه‌سی، شواهد اولیه استفاده از مس. |
| ۸۸۰۰-۸۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | توسعه فرهنگ نوسنگی بدون سفال (PPNA). خانه‌های مدور رایج هستند. |
| ۸۶۰۰-۸۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شواهد اولیه کشت برنج در هلال حاصلخیز. |
| ۸۴۰۰-۸۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | تأسیس سکونتگاه آشیقلی هویوک، نشان‌دهنده برنامه‌ریزی شهری اولیه. |
| ۸۲۰۰-۸۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | گذار به فرهنگ نوسنگی بدون سفال B (PPNB). ظهور ساختمان‌های مستطیلی. |
| ۸۰۰۰-۷۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | تأسیس چاتال‌هویوک، یکی از بزرگترین سکونتگاه‌های نوسنگی. |
| ۷۸۰۰-۷۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شواهد اولیه از سیستم‌های آبیاری در جنوب میان‌رودان. |
| ۷۶۰۰-۷۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | اهلی‌سازی انجیر، یکی از اولین محصولات میوه‌ای کشت شده. |
| ۷۴۰۰-۷۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | فرهنگ حجیلار شکوفا می‌شود، که به دلیل سفال‌های پیشرفته آن شناخته شده است. |
| ۷۲۰۰-۷۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شواهد اولیه از استفاده از قایق‌های بادبانی در خلیج فارس. |
| ۷۰۰۰-۶۵۰۰ قبل از میلاد | آسیای شرقی | چین | آغاز کشت برنج در دره رودخانه یانگ تسه |
| ۷۰۰۰-۶۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | تولید سفال در شام به طور گسترده‌ای گسترش می‌یابد. |
| ۶۸۰۰-۶۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | چاتال‌هویوک به اوج خود می‌رسد، با جمعیتی حدود ۱۰,۰۰۰ نفر. |
| ۶۶۰۰-۶۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | توسعه فرهنگ سامرا در شمال میان‌رودان، معروف به سفال‌های ظریف. |
| ۶۴۰۰-۶۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | ظهور فرهنگ یرموکی، که به خانه‌های گودالی شناخته می‌شود. |
| ۶۲۰۰-۶۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شکوفایی فرهنگ حسونا در شمال میان‌رودان. |
| ۶۰۰۰-۵۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | توسعه فرهنگ حلف، که به سبک‌های سفالی متمایز شناخته می‌شود. |
| ۵۸۰۰-۵۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | تأسیس مرسین (یوموک‌تپه)، که به یک سایت مهم دوره مس‌سنگی تبدیل می‌شود. |
| ۵۶۰۰-۵۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آغاز دوره عبید در جنوب میان‌رودان. |
| ۵۴۰۰-۵۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | ظهور فرهنگ غسولیان در جنوب شام. |
| ۵۲۰۰-۵۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | گسترش فرهنگ عبید در سراسر میان‌رودان. |
| ۵۰۰۰-۴۹۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | دوره عبید متأخر. توسعه سیستم‌های پیچیده آبیاری. |
| ۴۹۰۰-۴۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | ظهور فرهنگ بداری در مصر علیا. |
| ۴۸۰۰-۴۷۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شواهد اولیه از تمایز اجتماعی در جامعه عبید. |
| ۴۷۰۰-۴۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، اروپا | بالکان | شکوفایی فرهنگ وینچا، که به دلیل سفالگری پیشرفته خود شناخته شده است. |
| ۴۶۰۰-۴۵۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | فرهنگ غسولیان در جنوب شام به اوج خود می‌رسد. |
| ۴۵۰۰-۴۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | آغاز دوره نقاده I در مصر پیش‌دودمانی. |
| ۴۴۰۰-۴۳۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آغاز دوره اوروک، که نشان‌دهنده گذار به تمدن شهری است. |
| ۴۳۰۰-۴۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، اروپا | بالکان | استخراج مس در رودنا گلاوا، صربستان. |
| ۴۲۰۰-۴۱۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | توسعه مهرهای استوانه‌ای در میان‌رودان. |
| ۴۱۰۰-۴۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | دوره نقاده II در مصر، افزایش یکپارچگی فرهنگی. |
| ۴۰۰۰-۳۹۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | ظهور نوشتار پیش‌میخی در اوروک. |
| ۳۹۰۰-۳۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، اروپا | قفقاز | آغاز فرهنگ کورا-آراکس در منطقه قفقاز. |
| ۳۸۰۰-۳۷۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | مجتمع‌های معبدی به مرکز شهرهای میان‌رودان تبدیل می‌شوند. |
| ۳۷۰۰-۳۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | ظهور نوشتار هیروگلیفی اولیه در مصر. |
| ۳۶۰۰-۳۵۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آغاز دوره جمدت نصر در جنوب میان‌رودان. |
| ۳۵۰۰-۳۴۰۰ قبل از میلاد | جنوب آسیا | دره سند | آغاز مرحله هاراپای اولیه در تمدن دره سند. |
| ۳۴۰۰-۳۳۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | دوره نقاده III، افزایش یکپارچگی مصر علیا و سفلی. |
| ۳۳۰۰-۳۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | توسعه سیستم نوشتاری میخی در سومر. |
| ۳۲۰۰-۳۱۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | اتحاد مصر تحت پادشاه نارمر (مِنِس). |
| ۳۳۰۰-۳۱۰۰ قبل از میلاد | آمریکای جنوبی | پرو | ظهور تمدن کارال-سوپه، قدیمی‌ترین تمدن شناخته شده در قاره آمریکا |
| ۳۱۰۰-۳۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آغاز دوره دودمانی اولیه در سومر. |
| ۳۰۰۰-۲۹۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | آغاز سلسله اول مصر. ساخت اولین اهرام. |
| ۲۹۰۰-۲۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شهرهای اور و اوروک در سومر برجسته می‌شوند. |
| ۲۸۰۰-۲۷۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | آغاز دوره پادشاهی قدیم. سلسله سوم مصر. |
| ۲۷۰۰-۲۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | دوره دودمانی دوم در سومر. صعود کیش. |
| ۲۶۰۰-۲۵۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | سلسله چهارم مصر. ساخت هرم بزرگ جیزه. |
| ۲۵۰۰-۲۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | دوره دودمانی سوم. گیلگمش، پادشاه افسانه‌ای اوروک. |
| ۲۴۰۰-۲۳۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | صعود امپراتوری اکد تحت فرمان سارگون بزرگ. |
| ۲۵۰۰-۲۳۰۰ قبل از میلاد | جنوب آسیا | دره سند | اوج تمدن دره سند، با مراکز شهری موهنجودارو و هاراپا |
| ۲۳۰۰-۲۲۰۰ قبل از میلاد | جنوب آسیا | دره سند | آغاز مرحله هاراپای بالغ در تمدن دره سند. |
| ۲۲۰۰-۲۱۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | سقوط امپراتوری اکد. تهاجم گوتیان. |
| ۲۱۰۰-۲۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | تأسیس سلسله سوم اور توسط اور-نامو. |
| ۲۰۰۰-۱۹۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | دوره ایسین-لارسا در جنوب میان‌رودان. |
| ۱۹۰۰-۱۸۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | تأسیس مستعمرات تجاری آشوری در آناتولی. |
| ۱۸۰۰-۱۷۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | صعود بابل تحت فرمان حمورابی. نگارش قانون حمورابی. |
| ۱۷۰۰-۱۶۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | تأسیس پادشاهی قدیم هیتی‌ها در آناتولی. |
| ۱۶۰۰-۱۵۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | دوره میانی دوم در مصر. حکومت هیکسوس. |
| ۱۵۰۰-۱۴۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، شمال آفریقا | مصر | آغاز دوره پادشاهی جدید در مصر. گسترش به کنعان. |
| ۱۴۰۰-۱۳۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | آناتولی | پادشاهی جدید هیتی‌ها در اوج خود تحت فرمان سوپیلولیوما I. |
| ۱۳۰۰-۱۲۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | گسترش امپراتوری آشوری میانه تحت فرمان آداد-نراری I. |
| ۱۲۰۰-۱۱۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک، مدیترانه | مناطق مختلف | فروپاشی عصر برنز. تهاجمات اقوام دریایی. |
| ۱۶۰۰-۱۰۴۶ قبل از میلاد | آسیای شرقی | چین | دودمان شانگ، اولین سلسله تاریخی چین با شواهد باستان‌شناسی |
| ۱۲۰۰-۱۰۰۰ قبل از میلاد | اقیانوسیه | پلی‌نزی | آغاز مهاجرت‌های گسترده پلی‌نزی‌ها در اقیانوس آرام |
| ۱۱۰۰-۱۰۰۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | ظهور دولت‌شهرهای فنیقی. |
| ۱۰۰۰-۹۷۵ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | حکومت داوود در اسرائیل. گسترش پادشاهی اسرائیل. تأسیس اورشلیم به عنوان پایتخت. |
| ۹۷۵-۹۳۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | حکومت سلیمان. ساخت معبد اول در اورشلیم. پادشاهی به اوج خود می‌رسد. |
| ۹۳۰-۹۱۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | پس از مرگ سلیمان، پادشاهی اسرائیل به دو بخش اسرائیل (شمال) و یهودا (جنوب) تقسیم می‌شود. |
| ۹۱۰-۸۹۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آشور-ناصرپال دوم به تخت پادشاهی آشور می‌نشیند. بازسازی امپراتوری آشور را آغاز می‌کند. |
| ۸۹۰-۸۷۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | ظهور الفبای یونانی، که از خط فنیقی اقتباس شده است. |
| ۸۷۰-۸۵۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام | حکومت اخاب در اسرائیل. درگیری با آرامیان و آشوریان. |
| ۸۵۰-۸۳۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | شلمانسر سوم از آشور علیه ائتلافی شامل اسرائیل و دمشق لشکرکشی می‌کند. |
| ۸۳۰-۸۱۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | اولین بازی‌های المپیک به طور سنتی در ۷۷۶ قبل از میلاد تاریخ‌گذاری شده است. ظهور دولت‌شهرهای یونانی. |
| ۸۱۰-۷۹۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آداد-نراری سوم از آشور نفوذ امپراتوری را به سواحل مدیترانه گسترش می‌دهد. |
| ۷۹۰-۷۷۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | تأسیس رم، به طور سنتی در ۷۵۳ قبل از میلاد تاریخ‌گذاری شده است. |
| ۷۷۰-۷۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | هزیود «تئوگونی» و «کارها و روزها» را می‌نویسد. |
| ۷۵۰-۷۳۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | هومر (یا سنت‌های شفاهی) «ایلیاد» و «اودیسه» را می‌نویسد. |
| ۷۳۰-۷۱۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | تیگلات-پیلسر سوم ارتش و مدیریت آشور را اصلاح می‌کند و امپراتوری را تقویت می‌کند. |
| ۷۱۰-۶۹۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان، شام | سارگون دوم از آشور اسرائیل را فتح می‌کند و منجر به تبعید ده قبیله می‌شود. |
| ۶۹۰-۶۷۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان، مصر | سنحاریب از آشور علیه یهودا لشکرکشی می‌کند. محاصره ناموفق اورشلیم. |
| ۶۷۰-۶۵۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | مصر | آشوریان تحت فرمان اسرحدون مصر را فتح می‌کنند. |
| ۶۵۰-۶۳۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | آشوربانیپال از آشور کتابخانه بزرگ نینوا را گردآوری می‌کند. |
| ۶۳۰-۶۱۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان، ماد | افول امپراتوری آشور. اتحاد مادها و بابلیان. |
| ۶۱۰-۵۹۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | میان‌رودان | سقوط نینوا (۶۱۲ قبل از میلاد). پایان امپراتوری آشور. صعود امپراتوری نوبابلی. |
| ۵۹۰-۵۷۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | شام، مصر | نبوکدنصر دوم از بابل اورشلیم را فتح می‌کند (۵۸۶ قبل از میلاد). تبعید یهودیان آغاز می‌شود. |
| ۵۷۰-۵۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | اصلاحات سولون در آتن. توسعه اولیه دموکراسی. |
| ۵۵۰-۵۳۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | ایران | کوروش بزرگ امپراتوری هخامنشی را بنیان می‌گذارد. ماد، لیدیه و بابل را فتح می‌کند. |
| ۵۰۰-۱۰۰ قبل از میلاد | آمریکای جنوبی | پرو | توسعه فرهنگ ناسکا، معروف به خطوط ناسکا |
| ۵۳۰-۵۱۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | ایران | کمبوجیه دوم امپراتوری ایران را به مصر گسترش می‌دهد. |
| ۵۱۰-۴۹۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | اصلاحات دموکراتیک کلئیستنس در آتن. |
| ۴۹۰-۴۸۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان، ایران | اولین تهاجم ایران به یونان. نبرد ماراتن (۴۹۰ قبل از میلاد). |
| ۴۸۰-۴۷۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان، ایران | دومین تهاجم ایران. نبردهای ترموپیل و سالامیس (۴۸۰ قبل از میلاد). |
| ۴۷۰-۴۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | آغاز عصر طلایی آتن تحت فرمان پریکلس. ساخت پارتنون. |
| ۴۵۰-۴۳۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | هرودوت «تاریخ‌ها» را می‌نویسد. سوفوکل و اوریپید نمایشنامه‌های تراژیک می‌نویسند. |
| ۴۳۰-۴۱۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | جنگ پلوپونزی بین آتن و اسپارتا (۴۳۱-۴۰۴ قبل از میلاد). |
| ۴۱۰-۳۹۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | محاکمه و اعدام سقراط (۳۹۹ قبل از میلاد). افلاطون آکادمی را تأسیس می‌کند. |
| ۳۹۰-۳۷۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | غارت رم توسط گل‌ها (۳۹۰ قبل از میلاد). آغاز گسترش رم در ایتالیا. |
| ۳۷۰-۳۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان | صعود تبس تحت فرمان اپامینونداس. نبرد لوکترا (۳۷۱ قبل از میلاد). |
| ۳۵۰-۳۳۰ قبل از میلاد | مدیترانه، خاور نزدیک | یونان، ایران | فیلیپ دوم مقدونی یونان را متحد می‌کند. ترور در ۳۳۶ قبل از میلاد. |
| ۳۳۰-۳۱۰ قبل از میلاد | مدیترانه، خاور نزدیک، آسیای مرکزی | مناطق مختلف | اسکندر بزرگ امپراتوری ایران را فتح می‌کند. به هند می‌رسد. در ۳۲۳ قبل از میلاد می‌میرد. |
| ۳۱۰-۲۹۰ قبل از میلاد | مدیترانه، خاور نزدیک | مناطق مختلف | جنگ‌های دیادوخی. تقسیم امپراتوری اسکندر. |
| ۲۹۰-۲۷۰ قبل از میلاد | مدیترانه | یونان، مصر | مصر بطلمیوسی شکوفا می‌شود. اسکندریه به مرکز دانش تبدیل می‌شود. |
| ۲۷۰-۲۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | روم کنترل شبه‌جزیره ایتالیا را به دست می‌گیرد. آغاز جنگ اول پونیک با کارتاژ (۲۶۴ قبل از میلاد). |
| ۲۵۰-۲۳۰ قبل از میلاد | جنوب آسیا | هند | حکومت آشوکا بزرگ بر امپراتوری مائوریا. گسترش بودیسم. |
| ۲۳۰-۲۱۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | جنگ دوم پونیک. هانیبال از آلپ عبور می‌کند (۲۱۸ قبل از میلاد). |
| ۲۱۰-۱۹۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا، یونان | روم کارتاژ را شکست می‌دهد. به یونان گسترش می‌یابد. |
| ۱۹۰-۱۷۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | یهودیه | آغاز شورش مکابیان علیه حکومت سلوکیان (۱۶۷ قبل از میلاد). |
| ۱۷۰-۱۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | جنگ سوم پونیک. نابودی کارتاژ (۱۴۶ قبل از میلاد). |
| ۱۵۰-۱۳۰ قبل از میلاد | خاور نزدیک | پارت | پارت‌ها تحت فرمان مهرداد اول به میان‌رودان گسترش می‌یابند. |
| ۱۳۰-۱۱۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | تلاش‌های اصلاحی تیبریوس و گایوس گراکوس در روم. |
| ۱۱۰-۹۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | گایوس ماریوس ارتش روم را اصلاح می‌کند. جنگ یوگورتا. |
| ۹۰-۷۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | جنگ اجتماعی در ایتالیا. دیکتاتوری سولا در روم. |
| ۷۰-۵۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا | اولین تریومویرات: سزار، پومپی و کراسوس. |
| ۵۰-۳۰ قبل از میلاد | مدیترانه | ایتالیا، مصر | سزار از روبیکن عبور می‌کند (۴۹ قبل از میلاد). جنگ داخلی. کلئوپاترا هفتم بر مصر حکومت می‌کند. |
| ۳۰-۱۰ قبل از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | اکتاویان (آگوستوس) اولین امپراتور روم می‌شود. آغاز صلح رومی. |
| ۱۰ قبل از میلاد – ۱ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | گسترش و تثبیت امپراتوری روم تحت آگوستوس. |
| ۱-۲۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | ادامه حکومت آگوستوس. تیبریوس در سال ۱۴ بعد از میلاد جانشین او می‌شود. |
| ۲۵-۵۰ بعد از میلاد | خاور نزدیک | یهودیه | وزارت عیسی مسیح. مصلوب شدن (حدود ۳۰-۳۳ بعد از میلاد). تشکیل کلیسای اولیه مسیحی. |
| ۵۰-۷۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | حکومت نرون (۵۴-۶۸ بعد از میلاد). آتش‌سوزی بزرگ روم (۶۴ بعد از میلاد). آغاز اولین جنگ یهودی-رومی (۶۶ بعد از میلاد). |
| ۷۵-۱۰۰ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | نابودی پمپئی توسط وزوویوس (۷۹ بعد از میلاد). حکومت دومیتیان. |
| ۱۰۰-۱۲۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | اوج امپراتوری روم تحت فرمان تراژان. فتح داکیه. |
| ۱۲۵-۱۵۰ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | ساخت دیوار هادریان در بریتانیا. شورش بارکوخبا (۱۳۲-۱۳۵ بعد از میلاد). |
| ۱۵۰-۱۷۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | حکومت مارکوس آئورلیوس. نگارش «تأملات». جنگ‌ها با قبایل ژرمنی. |
| ۱۷۵-۲۰۰ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | حکومت کومودوس و ترور او. سال پنج امپراتور (۱۹۳ بعد از میلاد). |
| ۲۰۰-۲۲۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | سلسله سوران. فرمان کاراکالا شهروندی را به همه ساکنان آزاد اعطا می‌کند (۲۱۲ بعد از میلاد). |
| ۲۲۵-۲۵۰ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | آغاز بحران قرن سوم. جانشینی سریع امپراتوران. |
| ۲۵۰-۲۷۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | امپراتوری به سه دولت رقیب تقسیم می‌شود. آئورلیان امپراتوری را دوباره متحد می‌کند. |
| ۲۷۵-۳۰۰ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | دیوکلتیان امپراتور می‌شود (۲۸۴ بعد از میلاد). تأسیس تتراشی. |
| ۳۰۰-۹۰۰ بعد از میلاد | آمریکای مرکزی | مکزیک | شکوفایی تئوتیهواکان، بزرگترین شهر پیشاکلمبی در قاره آمریکا |
| ۳۰۰-۳۲۵ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | کنستانتین اول به قدرت می‌رسد. فرمان میلان (۳۱۳ بعد از میلاد) مسیحیت را قانونی می‌کند. |
| ۳۲۵-۳۵۰ بعد از میلاد | مدیترانه | امپراتوری روم | اولین شورای نیقیه (۳۲۵ بعد از میلاد). تأسیس قسطنطنیه (۳۳۰ بعد از میلاد). |
| ۳۵۰-۳۷۵ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری روم | آغاز تهاجم هون‌ها به اروپا. جنگ گوتیک (۳۶۷-۳۶۹ بعد از میلاد). |
| ۳۷۵-۴۰۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری روم | نبرد آدریانوپل (۳۷۸ بعد از میلاد). تئودوسیوس اول آخرین امپراتور روم متحد. |
| ۴۰۰-۴۲۵ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری روم غربی | غارت رم توسط ویزیگوت‌ها (۴۱۰ بعد از میلاد). آگوستین «شهر خدا» را می‌نویسد. |
| ۴۲۵-۴۵۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری روم غربی | وندال‌ها به شمال آفریقا حمله می‌کنند. هون‌ها تحت فرمان آتیلا هر دو امپراتوری شرقی و غربی را تهدید می‌کنند. |
| ۴۵۰-۴۷۵ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری روم غربی | نبرد دشت‌های کاتالون (۴۵۱ بعد از میلاد). وندال‌ها رم را غارت می‌کنند (۴۵۵ بعد از میلاد). |
| ۴۷۵-۵۰۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری روم غربی | اودواکر آخرین امپراتور روم غربی را برکنار می‌کند (۴۷۶ بعد از میلاد). پایان امپراتوری روم غربی. |
| ۵۰۰-۵۲۵ بعد از میلاد | اروپا | ایتالیا | پادشاهی اوستروگوت‌ها تحت فرمان تئودوریک بزرگ به اوج خود می‌رسد. بوئتیوس «تسلی فلسفه» را در زندان می‌نویسد. |
| ۵۰۵-۵۳۰ بعد از میلاد | جنوب آسیا | هند | آریابهاتا، منجم و ریاضی‌دان هندی، چرخش زمین به دور محور خود را پیشنهاد می‌کند. |
| ۵۱۰-۵۳۵ بعد از میلاد | آسیای شرقی | چین | دودمان وی شمالی به وی شرقی و وی غربی تقسیم می‌شود، که نشانه افزایش چینی‌سازی حاکمان عشایری شمال است. |
| ۵۲۰-۵۵۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری بیزانس | ژوستینین اول امپراتور می‌شود (۵۲۷). تدوین «بدنه حقوق مدنی» (۵۲۹-۵۳۴)، که اساس حقوق مدنی در بسیاری از کشورها را تشکیل می‌دهد. |
| ۵۲۵-۵۶۵ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری بیزانس | بازپس‌گیری‌های ژوستینین: شمال آفریقا (۵۳۳-۵۳۴)، ایتالیا (۵۳۵-۵۵۴)، و بخش‌هایی از اسپانیا (۵۵۲-۶۲۴). ساخت ایاصوفیه (۵۳۲-۵۳۷). |
| ۵۳۰-۵۸۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | ایران | خسرو اول (۵۳۱-۵۷۹) از شاهنشاهی ساسانی اصلاحات عمده‌ای را اجراانسی‌ها شرکت می‌کند. |
| ۵۴۰-۶۱۵ بعد از میلاد | آسیای شرقی | ژاپن | آغاز دوره آسکا. ورود بودیسم از کره. شاهزاده شوتوکو بودیسم و کنفوسیانیسم را ترویج می‌دهد. |
| ۵۵۰-۶۰۰ بعد از میلاد | اروپا | جزایر بریتانیا | پادشاهی‌های آنگلوساکسون در انگلستان پدیدار می‌شوند. سنت کولومبا صومعه‌ای در آیونا تأسیس می‌کند و مسیحیت را در اسکاتلند گسترش می‌دهد. |
| ۵۶۰-۶۲۰ بعد از میلاد | اروپا | بالکان | آوارها و اسلاوها به بالکان حمله می‌کنند و ترکیب قومی این منطقه را به طور دائم تغییر می‌دهند. |
| ۵۷۰-۶۳۲ بعد از میلاد | خاورمیانه | شبه‌جزیره عربستان | تولد، زندگی و مرگ پیامبر اسلام، محمد. آغاز اسلام. |
| ۵۹۰-۶۴۰ بعد از میلاد | اروپا | ایتالیا | پاپ گرگوری اول (بزرگ) اقتدار پاپی را گسترش می‌دهد و مأموریت‌هایی برای تبدیل آنگلوساکسون‌ها می‌فرستد. |
| ۶۰۰-۹۰۰ بعد از میلاد | آفریقای غربی | غنا | ظهور امپراتوری غنا، اولین امپراتوری بزرگ غرب آفریقا |
| ۶۰۰-۶۵۰ بعد از میلاد | آسیای شرقی | چین | دودمان سوی چین را دوباره متحد می‌کند (۵۸۱-۶۱۸). تأسیس دودمان تانگ (۶۱۸)، که آغاز عصر طلایی تمدن چین است. |
| ۶۱۰-۶۶۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | شبه‌جزیره عربستان | فتوحات اولیه اسلامی: سوریه (۶۳۴-۶۳۸)، مصر (۶۳۹-۶۴۲)، ایران (۶۴۲-۶۵۱). |
| ۶۲۰-۶۷۰ بعد از میلاد | اروپا | پادشاهی فرانک‌ها | افول دودمان مروونژی. شهرداران کاخ قدرت را به دست می‌گیرند و به دودمان کارولنژی منجر می‌شوند. |
| ۶۳۰-۷۰۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | تبت | سونگتسن گامپو تبت را متحد می‌کند. اتحادهای زناشویی با چین و نپال. ورود بودیسم. |
| ۶۴۰-۷۱۰ بعد از میلاد | شمال آفریقا | مصر تا مراکش | فتح شمال آفریقا توسط اعراب. تأسیس قیروان (۶۷۰)، پایتخت آینده افریقیه. |
| ۶۵۰-۷۵۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | خلافت اموی | دودمان اموی از دمشق حکومت می‌کند. خلافت به بزرگترین وسعت خود می‌رسد، از اسپانیا تا هند. |
| ۶۶۰-۷۴۰ بعد از میلاد | آسیای شرقی | ژاپن | اصلاحات تایکا دولت ژاپن را متمرکز می‌کند. آغاز دوره نارا (۷۱۰)، که شاهد تدوین اولین تاریخ‌های ژاپنی است. |
| ۶۸۰-۷۵۰ بعد از میلاد | اروپا | جزایر بریتانیا | عصر طلایی نورثامبریا: بید «تاریخ کلیسایی مردم انگلیس» را می‌نویسد. |
| ۷۰۰-۸۰۰ بعد از میلاد | آمریکا | آمریکای میانه | تمدن کلاسیک مایا در اوج خود. شهرهای-دولتی مانند تیکال، پالنگه و کوپان شکوفا می‌شوند. |
| ۷۱۰-۷۹۰ بعد از میلاد | اروپا | پادشاهی فرانک‌ها | شارل مارتل تهاجم امویان را در تور (۷۳۲) شکست می‌دهد. شارلمانی پادشاه فرانک‌ها می‌شود (۷۶۸). |
| ۷۲۰-۸۴۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | امپراتوری تبت | تریسونگ دتسن نفوذ تبت را گسترش می‌دهد. ارتش تبت به طور موقت چانگان، پایتخت تانگ را تصرف می‌کند (۷۶۳). |
| ۷۵۰-۸۵۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | خلافت عباسی | انقلاب عباسی. پایتخت به بغداد منتقل می‌شود. آغاز عصر طلایی اسلام. تأسیس بیت‌الحکمه. |
| ۷۶۰-۸۳۰ بعد از میلاد | آسیای شرقی | ژاپن | آغاز دوره هی‌آن (۷۹۴ میلادی). توسعه خط هیراگانا و کاتاکانا، که منجر به شکوفایی ادبیات ژاپنی می‌شود. |
| ۷۸۰-۸۵۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری فرانک‌ها | تاج‌گذاری شارلمانی به عنوان امپراتور (۸۰۰ میلادی). رنسانس کارولنژی آموزش و فرهنگ را ترویج می‌کند. |
| ۷۹۰-۹۰۰ بعد از میلاد | اروپا | اسکاندیناوی | آغاز عصر وایکینگ‌ها. مهاجمان و بازرگانان نورس تأثیر زیادی بر اروپا و فراتر از آن می‌گذارند. |
| ۸۰۰-۱۰۰۰ بعد از میلاد | آسیای جنوب شرقی | کامبوج | ساخت معبد آنگکور وات، بزرگترین بنای مذهبی جهان |
| ۸۰۰-۱۰۰۰ بعد از میلاد | جنوب شرق آسیا | امپراتوری خمر | جایاوارمان دوم امپراتوری خمر را تأسیس می‌کند (۸۰۲ میلادی). آنگکور به مرکز یک دولت وسیع سرزمینی تبدیل می‌شود. |
| ۸۲۰-۹۲۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | امپراتوری سامانی | سامانیان بر ماوراءالنهر و خراسان حکومت می‌کنند و فرهنگ فارسی و اسلام سنی را ترویج می‌کنند. |
| ۸۴۰-۹۳۰ بعد از میلاد | آسیای شرقی | چین | اواخر دودمان تانگ شاهد شورش‌های بزرگ، از جمله شورش هوانگ چائو (۸۷۴-۸۸۴ میلادی) است. |
| ۸۵۰-۹۵۰ بعد از میلاد | اروپا | انگلستان | آلفرد بزرگ در برابر تهاجمات وایکینگ‌ها مقاومت می‌کند و آموزش را ترویج می‌کند. اتلستن انگلستان را متحد می‌کند. |
| ۸۶۰-۱۰۰۰ بعد از میلاد | اروپای شرقی | روس کیف | دودمان روریک در نووگورود تأسیس می‌شود. اولگ کیف را تصرف می‌کند (۸۸۲ میلادی). ولادیمیر اول به مسیحیت می‌گراید (۹۸۸ میلادی). |
| ۸۷۰-۹۵۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | مصر | دودمان‌های طولونی و اخشیدی بر مصر با خودمختاری فزاینده از خلافت عباسی حکومت می‌کنند. |
| ۹۰۰-۱۰۰۰ بعد از میلاد | آمریکای مرکزی | یوکاتان | دوره کلاسیک پایانی مایا. بسیاری از شهرهای جنوب دشت‌ها متروک می‌شوند. چیچن ایتزا به برجستگی می‌رسد. |
| ۹۱۰-۱۰۰۰ بعد از میلاد | شمال آفریقا | خلافت فاطمی | فاطمیان خلافت رقیب را در افریقیه تأسیس می‌کنند و بعداً مصر را فتح کرده و قاهره را می‌سازند (۹۶۹ میلادی). |
| ۹۲۰-۱۰۲۵ بعد از میلاد | جنوب آسیا | هند | امپراتوری چولا به قدرت غالب در جنوب هند تبدیل می‌شود و شبکه تجاری دریایی گسترده‌ای دارد. |
| ۹۳۰-۱۰۵۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری مقدس روم | اتو اول تاج‌گذاری می‌شود (۹۶۲ میلادی). رنسانس اوتونی هنر و آموزش را ترویج می‌کند. |
| ۹۵۰-۱۰۵۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | دودمان بویی | بوییان، یک دودمان شیعه، عراق و غرب ایران را کنترل می‌کنند و خلفای عباسی را به شخصیت‌های نمادین تقلیل می‌دهند. |
| ۹۶۰-۱۱۲۷ بعد از میلاد | آسیای شرقی | چین | دودمان سونگ بیشتر چین را دوباره متحد می‌کند. انقلاب اقتصادی و تکنولوژیکی، از جمله پول کاغذی و باروت. |
| ۹۷۰-۱۰۷۰ بعد از میلاد | غرب آفریقا | امپراتوری غنا | امپراتوری غنا در اوج خود قرار دارد و تجارت طلا از طریق صحرای بزرگ را کنترل می‌کند. |
| ۹۸۰-۱۰۷۰ بعد از میلاد | آمریکای شمالی | فرهنگ می‌سی‌سی‌پی | کاهوکیا، بزرگترین شهر پیشاکلمبی شمال مکزیک، شروع به شکوفایی می‌کند. |
| ۱۰۰۰-۱۱۰۰ بعد از میلاد | اروپا | اسکاندیناوی | مسیحی‌سازی اسکاندیناوی. لیف اریکسون آمریکای شمالی را کشف می‌کند. |
| ۱۰۱۰-۱۱۰۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | امپراتوری غزنوی | محمود غزنوی حملات متعددی به شمال هند انجام می‌دهد. |
| ۱۰۳۰-۱۱۳۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | امپراتوری سلجوقی | ترک‌های سلجوقی به خاورمیانه مهاجرت می‌کنند، غزنویان و بوییان را شکست می‌دهند و بغداد را تصرف می‌کنند (۱۰۵۵ میلادی). |
| ۱۰۵۰-۱۱۵۰ بعد از میلاد | اروپا | مناطق مختلف | مناقشه اعطای مقام اسقفی بین پاپ و فرمانروایان سکولار. جنگ صلیبی اول (۱۰۹۵-۱۰۹۹ میلادی). |
| ۱۰۶۰-۱۱۶۰ بعد از میلاد | آسیای شرقی | ژاپن | نگارش «داستان گنجی» توسط موراساکی شیکیبو. آغاز سیستم حکومت کلسترال (Insei). |
| ۱۰۷۰-۱۱۷۰ بعد از میلاد | جنوب شرق آسیا | امپراتوری پاگان | آناوراتا برمه را متحد می‌کند. بودیسم تراوادا غالب می‌شود. |
| ۱۰۸۰-۱۱۸۰ بعد از میلاد | جنوب آسیا | هند | صعود امپراتوری هویسال در جنوب هند، که به دلیل معماری معابد متمایز خود شناخته شده است. |
| ۱۰۹۰-۱۱۹۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | فرقه اسماعیلیه | حسن صباح دولت نزاری اسماعیلی را تأسیس می‌کند، که به عنوان حشاشین به صلیبیون شناخته می‌شود. |
| ۱۲۰۰-۱۴۰۰ بعد از میلاد | آفریقای شرقی | زیمبابوه | شکوفایی امپراتوری مونوموتاپا و ساخت بنای بزرگ زیمبابوه |
| ۱۱۰۰-۱۲۰۰ بعد از میلاد | اروپا | مناطق مختلف | اصلاحات نظامی توسط فرقه سیسترسی. توسعه معماری گوتیک در فرانسه. |
| ۱۱۱۰-۱۲۱۰ بعد از میلاد | آسیای شرقی | چین | دودمان سونگ جنوبی توسط دودمان جین جورچن به جنوب رانده می‌شود. توسعه نئوکنفوسیانیسم. |
| ۱۱۲۰-۱۲۲۰ بعد از میلاد | آمریکای جنوبی | رشته کوه‌های آند | تمدن تیواناکو افول می‌کند. اینکاها از کوسکو شروع به گسترش می‌کنند. |
| ۱۱۳۰-۱۲۳۰ بعد از میلاد | شمال آفریقا و اندلس | مغرب و اندلس | موحدون مرابطون را سرنگون می‌کنند و مغرب و اندلس را متحد می‌سازند. |
| ۱۱۴۰-۱۲۴۰ بعد از میلاد | اروپا | مناطق مختلف | دانشگاه‌های بولونیا، پاریس، و آکسفورد به مراکز برجسته آموزش در اروپا تبدیل می‌شوند. |
| ۱۱۵۰-۱۲۵۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | دودمان ایوبی | صلاح‌الدین مصر و سوریه را متحد می‌کند و با صلیبیون مقابله می‌کند. ممالیک به عنوان طبقه نظامی ظهور می‌کنند. |
| ۱۱۶۰-۱۲۶۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | امپراتوری خوارزمشاهیان | امپراتوری خوارزمشاهیان به قدرت عمده‌ای در آسیای مرکزی تبدیل می‌شود، پیش از آنکه به تهاجم مغولان سقوط کند. |
| ۱۱۷۰-۱۲۷۰ بعد از میلاد | جنوب آسیا | سلطنت دهلی | فتوحات محمد غوری پایه‌های سلطنت دهلی در شمال هند را بنیان می‌گذارد. |
| ۱۱۸۰-۱۲۸۰ بعد از میلاد | ژاپن | دوره کاماکورا | میناموتو یوریتومو باکوفو (شوگون‌سالاری) را در کاماکورا تأسیس می‌کند. طبقه سامورایی ظهور می‌کند. |
| ۱۱۹۰-۱۲۹۰ بعد از میلاد | اروپا | مناطق مختلف | جنگ‌های صلیبی سوم و چهارم. تأسیس امپراتوری لاتین در قسطنطنیه (۱۲۰۴-۱۲۶۱ میلادی). |
| ۱۲۱۰-۱۳۱۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | امپراتوری مغول | چنگیزخان امپراتوری مغول را تأسیس می‌کند و بخش‌های وسیعی از آسیا را فتح می‌کند. |
| ۱۲۲۰-۱۳۲۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | مصر | ممالیک قدرت را در مصر به دست می‌گیرند و به مقاومت در برابر مغول‌ها و صلیبیون ادامه می‌دهند. |
| ۱۲۳۰-۱۳۳۰ بعد از میلاد | آفریقا | امپراتوری مالی | امپراتوری مالی تحت فرمان ماندینکاها به اوج خود می‌رسد. |
| ۱۲۴۰-۱۳۴۰ بعد از میلاد | اروپا | امپراتوری مقدس روم | رایشستاگ به یک نهاد دائمی تبدیل می‌شود. |
| ۱۲۵۰-۱۳۵۰ بعد از میلاد | خاورمیانه | ایران | امپراتوری ایلخانی توسط هلاکوخان تأسیس می‌شود و ایران را تحت سلطه مغول‌ها قرار می‌دهد. |
| ۱۲۶۰-۱۳۶۰ بعد از میلاد | اروپا | انگلستان | ادوارد اول انگلستان در جنگ‌های اسکاتلند و ولز شرکت می‌کند. |
| ۱۲۷۰-۱۳۷۰ بعد از میلاد | آسیای مرکزی | امپراتوری تیموری | تیمور لنگ امپراتوری تیموری را تأسیس می‌کند. |
| ۱۲۸۰-۱۳۸۰ بعد از میلاد | چین | دودمان یوان | دودمان یوان توسط قوبلای خان در چین تأسیس می‌شود. |
| ۱۳۰۰-۱۵۰۰ بعد از میلاد | آمریکای جنوبی | پرو | گسترش امپراتوری اینکا از کوسکو به سراسر آند مرکزی |
| ۱۳۰۰-۱۴۰۰ بعد از میلاد | اروپا | رنسانس | آغاز رنسانس در ایتالیا. شکوفایی هنر، علم و ادبیات. |
| ۱۳۲۰-۱۴۲۰ بعد از میلاد | آفریقا | امپراتوری مالی | مانسا موسی، امپراتور مالی، به سفر حج می‌رود و ثروت عظیم خود را به نمایش می‌گذارد. |
| ۱۳۴۰-۱۴۴۰ بعد از میلاد | اروپا | انگلستان و فرانسه | آغاز جنگ صد ساله بین انگلستان و فرانسه. |
| ۱۳۵۰-۱۴۵۰ بعد از میلاد | اروپا | اروپا | شیوع طاعون سیاه در اروپا، که منجر به مرگ میلیون‌ها نفر می‌شود. |
| ۱۴۰۰-۱۶۰۰ بعد از میلاد | آسیای جنوب شرقی | اندونزی | گسترش اسلام در جزایر اندونزی و ظهور سلطان‌نشین‌های قدرتمند |
| ۱۵۱۹-۱۵۲۱ بعد از میلاد | آمریکای مرکزی | مکزیک | فتح امپراتوری آزتک توسط هرنان کورتس |
| ۱۴۰۰-۱۵۰۰ بعد از میلاد | اروپا | پرتغال | آغاز عصر کاوش‌های دریایی پرتغال، که منجر به کشف مسیرهای جدید به آسیا و آفریقا می‌شود. |
| ۱۴۲۰-۱۵۲۰ بعد از میلاد | آمریکای مرکزی | امپراتوری آزتک | امپراتوری آزتک در مکزیک به اوج خود می‌رسد. |
| ۱۵۲۶-۱۵۳۲ بعد از میلاد | آمریکای جنوبی | پرو | فتح امپراتوری اینکا توسط فرانسیسکو پیزارو |
| ۱۴۵۰-۱۵۵۰ بعد از میلاد | اروپا | اسپانیا | کریستف کلمب در سال ۱۴۹۲ به قاره آمریکا می‌رسد. |
| ۱۵۰۰-۱۶۰۰ بعد از میلاد | اروپا | اسپانیا و پرتغال | امپراتوری‌های استعماری اسپانیا و پرتغال در آمریکای جنوبی و مرکزی گسترش می‌یابند. |
| ۱۶۰۰-۱۸۶۸ بعد از میلاد | آسیای شرقی | ژاپن | دوره ادو و سیاست ساکوکو (انزوای ملی) در ژاپن |
| ۱۶۰۰-۱۷۰۰ بعد از میلاد | آسیا | ژاپن | آغاز دوره ادو در ژاپن، که با سیاست‌های انزواطلبی و شکوفایی فرهنگی همراه است. |
| ۱۶۴۲-۱۹۱۲ بعد از میلاد | آسیای شرقی | چین | حکومت دودمان چینگ (منچو) بر چین |
| ۱۷۵۰-۱۸۵۰ بعد از میلاد | اروپا و آمریکای شمالی | مناطق مختلف | انقلاب صنعتی و تغییرات گسترده اقتصادی و اجتماعی |
| ۱۷۰۰-۱۸۰۰ بعد از میلاد | اروپا | فرانسه و آمریکا | انقلاب‌های فرانسه و آمریکا، که منجر به تغییرات عمده در ساختارهای سیاسی و اجتماعی می‌شود. |
چرا تاریخ جهان مهم است؟
این جدول زمانی گسترده به ما نشان می‌دهد که تاریخ بشر یک مسیر خطی نیست، بلکه شبکه‌ای پیچیده از تعاملات و نوآوری‌هاست که در سراسر جهان رخ داده است. هر دوره و هر منطقه سهمی در شکل‌دهی به تمدن جهانی داشته است.
دکتر یووال نوح هراری، مورخ و نویسنده کتاب پرفروش “Sapiens: A Brief History of Humankind” (2014)، می‌نویسد: “آنچه انسان‌ها را از سایر حیوانات متمایز می‌کند، توانایی ما در همکاری در مقیاس بزرگ است. این همکاری، که بر اساس باورها و داستان‌های مشترک شکل گرفته، منجر به ایجاد تمدن‌ها و پیشرفتهای شگفت‌انگیز شده است.”
درک این پیچیدگی و تنوع در تاریخ بشر به ما کمک می‌کند تا:
- قدردان تنوع فرهنگی باشیم: هر تمدن و فرهنگ سهمی در پیشرفت بشریت داشته است.
- ارتباطات بین فرهنگی را بهتر درک کنیم: تاریخ نشان می‌دهد که تعامل و تبادل بین فرهنگ‌ها همواره منبع نوآوری و پیشرفت بوده است.
- الگوهای تکرارشونده در تاریخ را شناسایی کنیم: با مطالعه این روند طولانی، می‌توانیم الگوهایی را در ظهور و سقوط تمدن‌ها، توسعه فناوری، و تغییرات اجتماعی مشاهده کنیم.
- اهمیت نوآوری و سازگاری را درک کنیم: تمدن‌هایی که توانستند نوآوری کنند و با شرایط جدید سازگار شوند، موفق‌تر بودند.
- نقش علم و هنر را در پیشرفت بشر ارج نهیم: در هر دوره، پیشرفتهای علمی و دستاوردهای هنری نقش مهمی در شکل‌دهی به جوامع و فرهنگ‌ها داشته‌اند.
پروفسور دیوید کریستیان، مورخ و نویسنده کتاب “Maps of Time: An Introduction to Big History” (2004)، استدلال می‌کند که برای درک بهتر جایگاه انسان در جهان، باید تاریخ را در مقیاس بزرگ‌تر ببینیم. او می‌نویسد: “با نگاه به تاریخ در مقیاس کیهانی، می‌توانیم درک کنیم که چگونه پیچیدگی‌های فزاینده در طول زمان منجر به ظهور حیات، آگاهی و در نهایت تمدن بشری شده است.”
در پایان، این جدول زمانی به ما یادآوری می‌کند که ما وارثان یک میراث غنی و متنوع جهانی هستیم. درک این میراث می‌تواند به ما در مواجهه با چالش‌های امروز و ساختن آینده‌ای بهتر کمک کند. همانطور که دکتر مارگارت مید، انسان‌شناس مشهور، گفته است: “هرگز شک نکنید که گروه کوچکی از شهروندان متفکر و متعهد می‌توانند جهان را تغییر دهند. در واقع، این تنها چیزی است که تاکنون جهان را تغییر داده است.”
با نگاهی به این تاریخ طولانی و پرفراز و نشیب، می‌توانیم امیدوار باشیم که بشریت، با وجود همه چالش‌ها، همچنان به پیشرفت و تکامل ادامه خواهد داد. درس‌های تاریخ می‌تواند چراغ راه ما برای ساختن آینده‌ای بهتر باشد. همانطور که فیلسوف اسپانیایی، جورج سانتایانا، گفته است: “کسانی که گذشته را به یاد نمی‌آورند، محکوم به تکرار آن هستند.” با درک عمیق از تاریخ و تنوع تجربیات بشری، می‌توانیم به سوی آینده‌ای حرکت کنیم که در آن همکاری، نوآوری و درک متقابل، پایه‌های پیشرفت بشری را تشکیل می‌دهند.
فهرست منابع مرتبط با تاریخ جهان
این پیوست شامل فهرستی از کتاب‌ها و نویسندگان ذکر شده در مقاله به همراه عنوان اصلی، سال انتشار و ترجمه فارسی است. این فهرست به خوانندگان کمک می‌کند تا ارزیابی کنند که مقاله بر پایه منابع معتبر و گسترده‌ای استوار است.
تاریخ و تمدن‌های جهانی
- “The Silk Roads: A New History of the World” (2015)
نویسنده: پیتر فرانکوپان
ترجمه فارسی: جاده‌های ابریشم: تاریخ جدید جهان
دسته‌بندی: تاریخ جهان، تمدن‌های جهانی - “Maps of Time: An Introduction to Big History” (2004)
نویسنده: دیوید کریستیان
ترجمه فارسی: نقشه‌های زمان: مقدمه‌ای بر تاریخ بزرگ
دسته‌بندی: تاریخ بزرگ، تمدن‌های جهانی - “Sapiens: A Brief History of Humankind” (2014)
نویسنده: یووال نوح هراری
ترجمه فارسی: انسان خردمند: تاریخ مختصر بشر
دسته‌بندی: تاریخ بشر، انسان‌شناسی
باستان‌شناسی و جوامع اولیه انسانی
- “Man Makes Himself” (1936)
نویسنده: گوردون چایلد
ترجمه فارسی: انسان خود را می‌سازد
دسته‌بندی: باستان‌شناسی، جوامع اولیه - “Göbekli Tepe: A Stone Age Sanctuary in South-Eastern Anatolia” (2012)
نویسنده: کلاوس اشمیت
ترجمه فارسی: گوبکلی تپه: یک پناهگاه عصر سنگ در آناتولی جنوب شرقی
دسته‌بندی: باستان‌شناسی، تمدن‌های پیشاتاریخی - “The City in History” (1961)
نویسنده: لوئیس مامفورد
ترجمه فارسی: شهر در تاریخ
دسته‌بندی: تاریخ شهرنشینی، توسعه اجتماعی
تمدن‌ها و امپراتوری‌های باستانی
- “History Begins at Sumer” (1956)
نویسنده: ساموئل نوح کریمر
ترجمه فارسی: تاریخ از سومر آغاز می‌شود
دسته‌بندی: تمدن‌های باستانی، بین‌النهرین - “From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire” (2002)
نویسنده: پیر بریان
ترجمه فارسی: از کوروش تا اسکندر: تاریخ امپراتوری پارس
دسته‌بندی: تاریخ ایران باستان، امپراتوری هخامنشی
علم، ریاضیات و فناوری در جوامع باستانی
- “Mathematics in Ancient Iraq: A Social History” (2008)
نویسنده: الینور روبسون
ترجمه فارسی: ریاضیات در عراق باستان: تاریخ اجتماعی
دسته‌بندی: تاریخ ریاضیات، بین‌النهرین - “Science and Civilisation in China” (1954-2008)
نویسنده: جوزف نیدهام
ترجمه فارسی: علم و تمدن در چین
دسته‌بندی: تاریخ علم، چین باستان
هنر، معماری و بیان فرهنگی
- “Greek Art” (1964)
نویسنده: جان بوردمن
ترجمه فارسی: هنر یونان
دسته‌بندی: تاریخ هنر، یونان باستان - “Indian Art” (1997)
نویسنده: ویدیا دهجیا
ترجمه فارسی: هنر هند
دسته‌بندی: تاریخ هنر، تمدن هند - “The Complete Pyramids” (1997)
نویسنده: مارک لنر
ترجمه فارسی: اهرام کامل
دسته‌بندی: معماری، مصر باستان
دین، فلسفه و تعاملات فرهنگی
- “The Great Transformation: The Beginning of Our Religious Traditions” (2006)
نویسنده: کارن آرمسترانگ
ترجمه فارسی: تحول بزرگ: آغاز سنت‌های دینی ما
دسته‌بندی: تاریخ ادیان، فلسفه جهانی - “The Venture of Islam” (1974)
نویسنده: مارشال هاجسون
ترجمه فارسی: ماجرای اسلام
دسته‌بندی: تاریخ اسلام، تعاملات جهانی
نظام‌های اجتماعی و سیاسی
- “Feudal Society” (1939)
نویسنده: مارک بلوخ
ترجمه فارسی: جامعه فئودالی
دسته‌بندی: تاریخ قرون وسطی، فئودالیسم
دیدگاهتان را بنویسید