این مطلب بازنشر یادداشت اختصاصی تیر 1393 در وب‌سایت ITIRAN است که به مناسبت معرفی سرویس وای فای اول در شهریور 1395 بازنشر می‌کنم.

بیشتر از بیست سال است که شبکه‌های وای‌فای برای استفاده‌های عمومی و دسترسی به اینترنت در شهرهای بزرگ، برنامه‌ها و همایش‌ها استفاده می‌شوند. در دهه‌ی اخیر شبکه‌های Public WiFi در کلان شهرهای بزرگ با گسترش نیازهای کاربران موبایل برای دسترسی به پهنای باند بیشتر و تغییر سطح انتظارات آن‌ها، محبوبیت و رواج بیشتری پیدا کرده است. در چند سال اخیر ارایه خدمات وای‌فای از سوی شرکت‌های مخابراتی و اپراتورها به عنوان روش تسهیل کننده دسترسی (Mobile Data Offloading) کاربران موبایل به شبکه‌ی اینترنت مورد استفاده قرار گرفته است.

در کشور ما نیز استفاده از شبکه‌های وای‌فای عمومی بر خلاف سایر فنآوری‌های دسترسی بی‌سیم، تقریبا همزمان با شهرهای بزرگ دنیا پیشرفت کرده است. اما این فنآوری نیز درگیر مشکلات خاصی است که شاید مختص جامعه اطلاعاتی ایران باشد. شاید یکی از مهمترین مشکلات در این حوزه اقدام دیرهنگام سازمان قانون‌گذار برای ورود به این حوزه بوده است. متاسفانه ارایه خدمات WiFi عمومی در سطح شهرهای بزرگ ایران با بی‌نظمی و عدم حفظ کیفیت و امنیت مناسب برای کاربران مواجه است، که عدم رسیدگی مناسب به این موضوع و عدم ایجاد رقابت در میان ارایه دهندگان این خدمات ممکن است نتیجه‌های مانند تجربه‌های کاربران از انتظار برای استفاده از خدمات 3G و 4G را دوباره تکرار کند.

وضعیت قانونی ارایه خدمات وای‌فای عمومی در ایران

بر اساس مصوبه شماره 4 جلسه شماره 176 مورخ 28/07/1392 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی استفاده از فنآوری وای‌فای در باندهای فرکانسی 2.40 GHz و 5.80 GHz به دو دسته ارایه خدمات درون ساختمانی (InDoor) و برون ساختمانی (Outdoor) تقسیم شده است. این مصوبه شرایطی را برای ارایه خدمات WiFi برون ساختمانی بدین شرح مشخص کرده است:

1. شرکت‎های ارایه کننده خدمات اینترنت با هماهنگی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌توانند در مناطق روستایی و سایر نقاطی که شرکت‌های دیگر تمایلی به ارایه خدمات اینترنت ندارند با استفاده از فناوری WiFi نسبت به ارایه خدمات اینترنت به صورت برون ساختمانی (Outdoor) اقدام کنند.
2. شرکت‌های ارایه کننده خدمات اینترنت تا پایان دوره حفاظت اپراتور سوم تلفن همراه به غیر از نقاط مندرج در بند 1 مجاز به ارایه خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری WiFi به صورت برون ساختمانی (Outdoor) نمی‌باشند.
3. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی موظف است پس از ابلاغ این مصوبه از فعالیت‌های غیرمجاز ارایه خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری WiFi به صورت برون ساختمانی (Outdoor) جلوگیری به عمل آورد.
4. شرکت خدمات ارتباطی رایتل می‌تواند در چارچوب پروانه صادره از فناوری WiFi برای ارایه خدمات موضوع پروانه اقدام کند.
5. در هر صورت ثبت مشخصات کاربران و مشترکین استفاده کننده از خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری WiFi که روش آن به تایید سازمان خواهد رسید از سوی دارندگان پروانه و ارایه کنندگان خدمات اینترنت مبتنی بر فناوری WiFi الزامی است.

وضعیت اجرایی ارایه خدمات وای‌فای عمومی در ایران

از سال‌های ابتدایی دهه 80 شرکت‌های مختلفی به صورت رسمی و یا غیررسمی در محدوده‌های جغرافیایی مشخص شهری و یا صنعتی اقدام به ارایه خدمات WiFi نموده‌اند. از اواسط سال 1390 دو اپراتور بزرگ وایمکس نیز برای ارایه این سرویس اقدام نمودند. چتر وایمکس ایرانسل و شبکه وایمو شرکت ارتباطات مبین‌نت که هر دو چندین بار افتتاح و معرفی شده‎اند نمونه‌ای از تلاش‌های رسمی برای ارایه خدمات وای‌فای عمومی و قانونی هستند. هر دو پروژه با توجه به خلا قانونی از زمان آغاز، نتیجه مثبت بزرگ و قابل توجهی کسب نکرده‌اند. متاسفانه با وجود مشکلاتی که کاربران کنونی شبکه نسل سوم رایتل درگیر آن هستند، توسعه شبکه‌های وای‌فای عمومی بر اساس مصوبه اشاره شده تا پایان دوره حفاظت اپراتور سوم تلفن همراه در محیط‌های برون ساختمانی (Outdoor) در شهرها و سایر اماکن عمومی (مانند پارک‌ها، میادین و محیط‌های شهری) در اختیار اپراتور سوم قرار گرفته است.

به جز اپراتورهای مخابراتی رسمی کشور، از سال‌های دور شرکت‌های خصوصی و حتی کوچک نیز برای ارایه گسترده خدمات وای‌فای تلاش کرده‌اند. معمولا این تلاش‌ها با توجه به حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز و مدل درآمدی کند شبکه‌های وای‌فای پس از مدتی از عرصه خدمت محو شده‌اند. به جز توان مالی، همواره حساسیت‌هایی در خصوص امنیت کاربران در شبکه‌های وای‌فای ناشناس وجود دارد که می‌تواند موجب بی‌اعتمادی کاربران به شبکه‌های وای‌فای عمومی شود.

خدمات وای‌فای عمومی فرای شعار و تبلیغات

بیشتر مشکلات و موارد قانونی که در خصوص شبکه‌های وای‌فای مطرح شده است مربوط به محیط برون ساختمانی (Outdoor) می‌باشد و تنها چند شرط کوچک برای ارایه خدمات WiFi درون ساختمانی (InDoor) وجود دارد. بیشتر رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و محیط‌های عمومی خود اقدام به راه‌اندازی محدود شبکه‌های وای‌فای برای مشتریان خود کرده‌اند و مشتریان (و همه ما) عادت کرده‌ایم در هنگام ورود به محیط جدید به دنبال اسم شبکه‌های WiFi آشنا بگردیم و یا از نزدیک‌ترین فرد آن محیط سراغ کلمه عبور را بگیریم. هر چند این موضوع می‌تواند دسترسی به شبکه‌ی اینترنت را آسان کند و بار هزینه‌های شبکه‌های GPRS و 3G را از دوشمان بردارد، اما مخاطرات امنیتی برای کاربران تازه‌کار همیشه وجود خواهد داشت.

ایجاد شبکه‌های وای‌فای عمومی امن و پایدار می‌بایست به عنوان یک زیرساخت ارتباطی پرکاربرد نه تنها برای تبلیغ و افتتاح در نمایشگاه‌ها، بلکه برای ارایه خدمات با کیفیت به کاربران مورد توجه قرار گیرد.